Necmiye Alpay, Milliyet Kitap ekinin Ekim 2014 sayısında (20.10.2014) Sakalsız Bir Oğlanın Tragedyası hakkında yazdı: “Arkadaş Z. Özger‘in tek kitabı nihayet kendi seçimi olan adla yayımlandı. Yeni düzenlemeyle şairin asıl şiirleri öne çıkarılmış oluyor.”
Değerli yazısı için Necmiye Alpay’a teşekkür ediyoruz.
Kitabın adına kavuşması devrimsel bir dönemeç oluşturabilir
Çok genç ölen o yakıcı, ölümsüz şairlerden, Arkadaş Z. Özger. Şiirleri ilk kez ölümünün birinci yılında, yani bundan tam 40 yıl önce Şiirler adıyla kitaplaşmış. O tek kitap daha sonra beş kez de Sevdadır adıyla basıldıktan sonra nihayet bu yıl şairin kendi seçimi olan adla yayımlandı: Sakalsız Bir Oğlanın Tragedyası.
Kitabın böylece adına kavuşması, Özger’in okunmasında devrimsel bir dönemeç oluşturabilir. Mesele şu ki, Arkadaş Z. Özger kabaca iki tür şiir yazmıştır ve beş baskı boyunca kitabın adı da, bu adın alındığı şiir de, iki türden ikincisinin temsilcisidir. O türü oluşturan şiirler gerek Özger’in dergilerde gözüktüğü 1967-1973 yıllarında gerekse daha sonraki dönemlerde ‘devrimci’ sanılmış klişelere uyarlıdır.
Necmiye Alpay: “Arkadaş Z. Özger’i özgün kılan…”
Kitabın yeni basımına adını veren “Sakalsız Bir Oğlanın Tragedyası” ise şairin yayımlanmış ilk şiiridir ve Özger’in en özgün, eşsiz şiirlerinden oluşan asıl grubun temsilcisidir. Bu şiirde, söz konusu grubun başlıca özelliklerini bir arada buluruz: Şiire egemen olan ele avuca sığmaz duygu ve zekâ, ‘orta’lığı darmaduman eden işleyiş mantığı ve izlekler, benzersiz yinelemeler ve sözcük yaratıları… Bu üsluba teknik hatalar bile dahildir, Turgut Uyar’ın ‘acemilik’ kavramını anmanın ve anlamanın en iyi vesilelerinden.
Oscar Wilde’ı okumuş mudur acaba Özger? Özellikle Dorian Gray’in Portresi‘ni? Alabildiğine rahat görünümlü bir zekânın dursuz duraksız parlamalarıyla dolu olan bu şiirler dosdoğru Wilde’ı çağrıştırıyor. Ama aynı zamanda, okumamış olması olasılığını da ortadan kaldırmayan bir benzersizlik geçerli. Aralarındaki yakınlık belki de yalnızca yükseklik benzerliğinden ileri geliyordur.
Woolf ve Narcissus
Özger’in poetikasının ayrılmaz bileşenlerinden biri de, Woolfunkiyle (“Orlando” vb. ) karşılaştırılabilir türden olan cinsiyet imgeselidir. Sözgelimi, kitaba adını veren şiirde dizeden dizeye oluşan imge neredeyse 2014 Eurovision’unda tabuları sarsan sanatçının betimlenmesi gibidir.
Beden bütün gerçekliği ve kişiselliğiyle mevcuttur bu şiirlerde. Bir çocukluk hastalığının eseri olan nahif bünyenin etkisi var mıdır bilemem, ama canlı varlığın önde gelen sözcülerinden Narcissus bu kitapta sık sık dile gelmektedir.
Özger’in “Sevdadır” ve benzeri ikinci grup şiirlerini daha çok şu son 40 yılın siyasi tutukluları bilir, bazen de anonim parçalar olarak. Cezaevlerindeki ‘görüş’leri çağrıştıran “ey bana en yakın / bana en uzak / sevgili yar” dizeleri 12 Eylül’de demirbaşlardandı. Sanıyorum asıl şiirlerini ben dahil bir kısım okurun gözünden uzun süre ırak bırakan da tanışıklığın o uçtan kurulmuş olmasıdır. “Aşkla sana”, “Günler perişan”, “Ferhat” gibi klişeli şiirlerde, Wilde’ın romanındaki Basil’i çağrıştıran bir üstbencilik vardır. Ama bunun yanında, “Beyaz ölüm kuşları” gibi başka bazı ‘devrimci’ şiirler yine o eşsiz Özger şiirlerindendir.
Yeni baskıya Özger’in düzyazılarının eklenmemiş oluşu önemli bir eksiklik. Bu az sayıdaki vazgeçilmez yazılar için şimdilik Sevdadır adlı basıma başvurmak zorundayız. İkinci bir editör hatası, şiirler için ‘başlık’ denmesi olmuş: “‘Adak’ başlıklı şiiri”, “Şiir Başlıkları Dizini” vb. Oysa şiirler için ‘başlık’ değil, ‘ad’ deriz: ‘”Adak” adlı şiiri’ vb. Editör notları arasında gereksiz birtakım eleştirel alıntılara da yer verilmiş. Kısacası kitabın arınmaya ve tamamlanmaya ihtiyacı var.
Necmiye Alpay, Milliyet Kitap, 20.10.2014, s. 10
